AR ETN Botanika İnstitutu və Pakistanın Karaçi şəhərindən Dr. Panjwani Molekulyar Tibb və Dərman Tədqiqatları Mərkəzi, H.E.J. Tədqiqat Kimya İnstitutu, Beynəlxalq Kimya və Biologiya Elmləri Mərkəzi və Lahor şəhərindən Molekulyar Biologiya və Biokimya İnstitutunun əməkdaşlarının (Yusifova Y., tul-Wahab A., Choudhary M.I., Siddiqui M., Khan N., Atif M., Zafar H., Ibadullayeva S.I., Aghayeva D.N.) birgə səyi nəticəsində Azərbaycanda meşə ağaclarında bitən Laetiporus sulphureus (Bull.) Murrill göbələk kulturalarından əldə edilən ikinci metabolitlər və onların döş xərçəngi dərmanı eksemestanının biotransformasiyası üçün katalizator kimi istifadə imkanları öyrənilmiş və nəticələr istinad əmsalı 4.3 və İmpact faktoru 2.4 olan “STEROIDS” jurnalında dərc olunmuşdur. Məlumdur ki, hazırda bəzi göbələklər dadına və müxtəlif vacib vitaminlərin, mineralların və ikincil metabolitlərin mövcudluğuna görə aşağı kalorili qida əlavələri kimi istifadə olunur. Eyni zamanda onların bəziləri müalicəvi əhəmiyyətə malikdir və ənənəvi tibbdə istifadə olunur.

Məqalədə əks olunan tədqiqat işində göbələk hüceyrələri üzvi birləşmələrin törəmələrinin alınması üçün biokatalizator kimi istifadə edilmiş və nəticə olaraq (1) L. sulphureus göbələyindən 3β-hidroksi-24-metilenelanost-8-en-21-oik turşusu ayrılmış, (2) göbələyin hüceyrə kulturası döş xərçəngi dərmanı olan eksemestanın yeni metabolitə biotransformasiyası üçün istifadə edilmiş və beləliklə (3)18-hidroksi-6-metilen-androsta1,4-dien-3,17-dion yeni metaboliti əldə edilmişdir.

Tədqiqat işində iki maddə müxtəlif xromatoqrafik üsullardan istifadə edilərək təmizlənmiş, 1D- və 2D-NMR, HREI-MS və IR-spektroskopik üsulların köməyi ilə strukturları müəyyən edilmişdir. Maddə 1 steroidal skeletə malik olub yeni çevrilmə ilə alınan digər məhsulu (aromatazı) inhibə etmə potensialına görə qiymətləndirilmişdir. Aromataz estrogen biosintezində mühüm rol oynayır ki, bu da onun inhibəsini estrogen reseptor-pozitiv (ER+) döş xərçənginin müalicəsi üçün əsas terapevtik strategiyaya çevirir.

AR ETN Botanika İnstitutunun Mikologiya və ibtidai bitkilər şöbəsinin müdiri, biologiya elmləri doktoru Dilzarə Ağayeva və İsveçrə Meşə, Qar və Landşaft Federal Tədqiqatlar İnstitutunun Meşə Sağlamlığı və Biotik Qarşılıqlı Əlaqələr şöbəsinin müdiri Dr. Simone Prosperonun rəhbərliyi ilə İsveçrə Elm Fondunun maliyyələşdirdiyi üçillik layihə üzrə işlər davam edir. May ayında layihənin isveçrəli iştirakçılarından olan elmi işçi Dr. Karolina Korneco və PostDok Luiz Ever Vega Gabrera Botanika İnstitutunun qonağı olublar.

İnstitutun baş direktoru, biologiya elmləri doktoru, professor Səyyarə İbadullayeva qonaqlarla görüşüb, İnstitutun fəaliyyət istiqamətləri və yerinə yetirilən işlər barədə geniş məlumat verilib, müxtəlif məsələlər üzrə fikir mübadiləsi aparılıb. İnstitutun rəhbərliyinin səyi nəticəsində laboratoriyalar vacib avadanlıqlar və vəsaitlərlə təchiz edilib. Layihə iştirakçıları plana əsasən birinci il üzrə müəyyənləşdirilmiş məqsəd və vəzifələri geniş müzakirə edib və üç həftə ərzində müəyyən birgə işlər yerinə yetiriblər.

Layihənin məqsədi Azərbaycanın bir sıra meşələrində ağaclarla əlaqəli göbələklərin və oomisetlərin monitorinqini aparmaqdan ibarətdir. Müxtəlif iqlim və torpaq tipləri ilə seçilən ərazilərdə bitən bir sıra ağaclardan və torpaqlardan protokola uyğun nümunələr toplanılıb, növbəti mərhələlərdə onların klassik və müasir bioloji yanaşmalarla tədqiqi planlaşdırılır. Bu elmi məqsədlərlə yanaşı, Azərbaycanda mikoloji tədqiqatların səviyyəsini yaxşılaşdırmaq üçün yeni laboratoriyanın qurulması və gənc tədqiqatçılardan kiçik elmi işçi Xədicə Apbayeva və böyük laborant Turanə Həsənlinin mikologiya sahəsində “nou-hau” və texniki bacarıqlarının əhəmiyyətli dərəcədə artırılması nəzərdə tutulur.

AR ETN Botanika İnstitutunda “Konstitusiya və Suverenlik İli” çərçivəsində Ulu öndər Heydər Əliyevin anadan olmasının 102-ci ildönümünə həsr olunmuş “Heydər Əliyev və Azərbaycan təbiəti” mövzusunda seminar keçirilib. Tədbiri Botanika İnstitutunun baş direktoru, b.e.d., professor Səyyarə İbadullayeva açaraq Ümummilli lider Heydər Əliyevin Azərbaycanda demokratik, hüquqi dövlət quruculuğundan, o cümlədən müstəqil ölkəmizdə təbiətin mühafizəsi və yaşıllığın artırılması üzrə misilsiz xidmətlərindən danışıb.

Professor qeyd edib ki, Ulu öndər Heydər Əliyevin fəaliyyətində ekoloji vəziyyətin yaxşılaşdırılması, ətraf mühitin mühafizəsi və təbii sərvətlərdən səmərəli istifadə məsələləri həmişə xüsusi diqqət mərkəzində dayanmışdır. Onun rəhbərliyi ilə ekologiya və ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində mühüm qanunlar, qərarlar qəbul edilmiş, bu sahədə çox böyük dəyişikliklər həyata keçirilmişdir. S.İbadullayeva Ulu öndərin müdrik siyasətini uğurla davam etdirən Prezident cənab İlham Əliyevin imzası ilə olkədə həyata keçirilən təbiətin mühafizəsi proqramlarnı xüsusi vurğulayıb.

Seminarda çıxış edən biologiya üzrə fəlsəfə doktoru Nigar Mürsəl qızı, biologiya elmləri doktoru, professor Aydın Əsgərov, biologiya üzrə fəlsəfə doktoru Nuri Mövsümova, biologiya elmləri doktoru Lətafət Mustafayeva və biologiya üzrə fəlsəfə doktoru Sadıq Qarayev öz məruzələrində Ulu Öndərin Azərbaycanın inkişafı naminə gördüyü böyük və əvəzedilməz işlərdən, ölkəmizin bu günü və gələcəyi üçün qoyduğu zəngin irsdən bəhs ediblər. Seminarın sonunda Heydər Əliyevin həyat və fəaliyyətindən bəhs edən filmin nümayişi olub və kollektiv Fəxri xiyabana gedərək xalqımızın Ümummilli lideri Heydər Əliyevin əziz xatirəsini ehtiramla yad edib.

Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin (ADPU) rəhbərliyinin Türkiyə Respublikasına işgüzar səfəri davam edir. Səfər çərçivəsində ADPU-nun rektoru professor Cəfər Cəfərovun başçılıq etdiyi nümayəndə heyəti Türkiyənin nüfuzlu ali təhsil müəssisələrindən olan Hacettepe və Çankaya universitetlərində rəsmi görüşlər keçirib. Səfərin əsas məqsədi ADPU ilə Türkiyə universitetləri arasında elmi-pedaqoji əməkdaşlığın genişləndirilməsi, birgə layihələrin icrası, habelə təhsil və tədqiqat sahəsində təcrübə mübadiləsi barədə müzakirələrin aparılmasıdır.

Görüşlər zamanı qarşılıqlı maraq doğuran məsələlər müzakirə edilib, əməkdaşlığa dair bir sıra ilkin razılaşmalar əldə olunub. Görüş çərçivəsində ADPU nümayəndə heyəti Hacettepe və Çankaya universitetlərinin tədris prosesi ilə yaxından tanış olublar.

3 May — Türk Millətçiliyi Günü münasibətilə Bakı şəhərində BZT Turan Akademiyasının təşkilatçılığı ilə Türk dünyasının elmi, mədəni və pedaqoji əməkdaşlığını daha da gücləndirməyi hədəfləyən toplantı keçirilib. Toplantıda Özbəkistanın 15-ə qədər nüfuzlu universitetindən — STARS Beynəlxalq Universiteti, Jurnalistika və Kütləvi Kommunikasiya Universiteti, Milli Tədqiqatlar Universiteti, Daşkənd İrriqasiya və Aqrotexnika Avtomatlaşdırma İnstitutu, Özbəkistan-Finlandiya Pedaqogika Universiteti, Səmərqənd Dövlət Xarici Dillər Universiteti, Buxara Dövlət Universiteti, Əbu Əli İbni Sina adına Buxara Dövlət Tibb İnstitutu, İslam Kərimov adına Daşkənd Dövlət Texniki Universiteti, Daşkənd Tibb Akademiyası, Vebster Universiteti (Daşkənd), Turin Politexnik Universitetinin Daşkənd Filialı, Kokand Pedaqoji Universiteti, Daşkənd Əczaçılıq Universiteti və Daşkənd Dövlət İqtisadiyyat Universitetindən nümayəndə heyətləri qatılıb.

Toplantıda, eyni zamanda Türkiyə Respublikasından da çoxsaylı elm adamları iştirak ediblər. Toplantı zamanı Özbəkistanın Məmun Universiteti və Ürgənc Dövlət Pedaqoji Universitetinin təklifi ilə irəli sürülən namizədlər arasından Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektoru, Türk dünyasının önəmli tədqiqatçılarından biri olan professor Mahirə Hüseynova Türk Dünyası Alim Qadınlar Şurasının sədri seçilib. BZT Turan Akademiyasının Türkiyə üzrə rəhbəri Baha Əhməd Yılmaz və Azərbaycan üzrə rəhbəri Niyaməddin Şükürov prof. Mahirə Hüseynovaya Türk dünyası ziyalılarının inkişafına, əməkdaşlığına verdiyi töhfə üçün dərin minnətdarlıqlarını çatdırıblar.

Qeyd edək ki, 2019-cu ildən etibarən bir qrup gənc və təşəbbüskar alim tərəfindən təsis edilən BZT Turan Akademiyası 27 fərqli ölkədən 68-dən çox elmi qurumla tərəfdaşlıq edərək, beynəlxalq konqreslər, simpoziumlar, təlimlər və elmi layihələr vasitəsilə bütün dünyadakı tədqiqatçıları bir araya gətirməyi qarşısına məqsəd qoyub.

Hollandiyanın Hortus Botanicus Leiden Universitetinin botanikləri Rogian van Vugt, Petra Sonius, eləcə də Belçikadan olan botanik Marc Verbeeck Azərbaycanın İsmayıllı, Şəki, Qax və s. rayonlarından topladıqları səhləb növlərinin müzakirəsi məqsədilə AR ETN Botanika İnstitutunda olublar. Botanika İnstitutunun alimlərinin iştirakı ilə keçirilən görüş zamanı baş direktor, professor Səyyarə İbadullayeva qonaqlara İnstitutun elmi-tədqiqat fəaliyyəti çərçivəsində endemik növlərin statusunun müəyyənləşdirilməsi mövzusunda ətraflı məlumat verib. Səhləbkimilər (Orchidaceae Juss.) fəsiləsinə daxil olan “Xarıbülbül” bitkisi haqqında geniş müzakirə aparılıb.  

Qonaqlar İnstitutun laboratoriyaları, Botanika Muzeyi və Herbari Fondunu ziyarət ediblər. Onlar Azərbaycanın flora müxtəlifliyinin elmi əsaslarla sənədləşdirilməsi və qorunması istiqamətində görülən işləri yüksək qiymətləndirərək, Hortus Botanicus Leiden Universiteti ilə Botanika İnstitutu arasında əməkdaşlıq əlaqələrinin yaradılması üçün müraciət ediblər.

Sonda Marc Verbeeck öz sosial şəbəkə hesabında Botanika İnstitutunun rəhbərliyinə və əməkdaşlarına təşəkkür edərək, “Böyük Avropada qiymətli səhləblərimizə Azərbaycan qədər hörmət edən ikinci ölkə yoxdur” fikrini paylaşıb.

Aprelin 28-də Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetində (ADPU) Özbəkistan Milli Universitetinin Psixologiya kafedrasının nümayəndələri ilə görüş keçirilib. Görüşdə Özbəkistan Milli Universitetinin əməkdaşları Dilbər Muxamedova, Ruxsora Kudratullayeva, Aziza Turakulova və Diyora Xodjakulova, eləcə də ADPU-nun Məktəbəqədər təhsil fakültəsinin dekanı dosent Nailə Hüseynova, Beynəlxalq əlaqələr şöbəsinin mütəxəssisi Nərgiz Səfərova və fakültənin nümayəndələri iştirak ediblər. Görüş zamanı tərəflər iki ali təhsil müəssisəsi arasında əməkdaşlığın inkişaf perspektivlərini müzakirə ediblər.

Təhsil sahəsində təcrübə mübadiləsi, birgə elmi-tədqiqat layihələrinin təşkili, tələbə və müəllim mübadiləsi proqramlarının hazırlanması və həyata keçirilməsi kimi mövzuların müzakirə edildiyi görüşdə, həmçinin yaxın gələcəkdə qarşılıqlı anlaşma memorandumlarının və əməkdaşlıq müqavilələrinin imzalanması imkanları barədə fikir mübadiləsi aparılıb.

Tərəflər vurğulayıblar ki, qurulacaq akademik əməkdaşlıq hər iki universitetin tələbə və müəllim heyətinin elmi və pedaqoji inkişafına mühüm töhfə verəcəkdir. Görüşün sonunda gələcək addımların planlaşdırılması məqsədilə işçi qruplarının yaradılması barədə ilkin razılıq əldə olunub.

Aprelin 25-də Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetində (ADPU) Təhsil Könüllüləri Tələbə Birliyinin (TKTB) təşkilatçılığı ilə Beynəlxalq Rəqs Gününə həsr edilmiş “StuDance” adlı bədii-əyləncəli tədbir keçirilib. Tədbirdə çıxış edən ADPU-nun sosial və humanitar məsələlər üzrə prorektoru professor Fikrət Rzayev qeyd edib ki, bu cür tədbirlər tələbələrin mədəni-estetik dünyagörüşünün formalaşmasında mühüm rol oynayır. Pedaqoji Universitetin daxilində fəaliyyət göstərən ictimai təşkilatların hər zaman öz fəallıqları ilə fərqləndiklərini qeyd edən prorektor universitetdə yaradıcı və fəal tələbələrin artmasının sevindirici hal olduğunu vurğulayıb və bu təşəbbüsə görə təşkilatçılara təşəkkürünü bildirib. ADPU TKTB sədri Səidə Abulova çıxışında qeyd edib ki, birlik tələbələrin asudə vaxtının səmərəli keçirilməsi istiqamətində bir sıra fəaliyyətlər icra edir ki, bunlardan biri də təşkilatın daxilində fəaliyyət göstərən rəqs dərnəyidir. S.Abulova Beynəlxalq Rəqs Günü münasibətilə dərnəyin aktiv üzvlərinin iştirakı ilə təşkil edilmiş tədbirin əsas məqsədinin tələbələrin yaradıcılıq potensialını üzə çıxarmaq və onları müxtəlif sənət sahələrinə təşviq etmək olduğunu, eyni zamanda imtahan sessiyası qabağı tələbələr üçün əlavə motivasiya olacağını bildirib.

Bədii hissədə tanınmış skripka ifaçısı Nahid Rüstəmli ifaları ilə tədbirə rəng qatıb. “Ayna Band” qrupu tələbələrin qarşısında gənclər tərəfindən sevilən və dillər əzbəri olan mahnıları ilə çıxış ediblər. Gənclər tərəfindən böyük maraqla qarşılanan tədbir tələbələrin ifasında Azərbaycan milli filmlərindən səhnəciklərin, milli və dünya xalqlarının rəqslərindən təşkil edilmiş rəqs kompozisiyalarının nümayiş etdirilməsi ilə davam edib.

Bakı Türk Eytim Müşavirliyi nəzdində olan Bakı Türk Anadolu Liseyinin şagirdləri AR ETN Botanika İnstitutunu ziyarət ediblər. Biologiya müəllimi Ayşe İlerinin koordinatoru olduğu “Etnobotanika layihəsi” çərçivəsində liseyin 10-cu sinif şagirdlərinə biologiya fənninə maraqlarının artırılması məqsədilə açıq dərs təşkil olunub. Məktəblilərə İnstitutun mütəxəssiləri tərəfindən Azərbaycan florasına aid endem, nadir və dərman bitkilərinin, o cümlədən ibtidai birkilərin təbii yayılma əraziləri, əhəmiyyəti, mühafizə problemləri barədə ətraflı məlumat verilib. Herbari Fondunda saxlanılan nüsxələr, Botanika Muzeyində nümayiş olunan eksponatlar məktəblilərdə böyük maraq yaradıb.

Prezident İlham Əliyev “Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyinin tabeliyindəki elmi müəssisələrin fəaliyyətinin optimallaşdırılması və səmərəliliyinin artırılması ilə bağlı əlavə tədbirlər haqqında” Sərəncam imzalayıb. Sərəncama əsasən, birləşdirilən elmi müəssisələrin əsasında aşağıdakı publik hüquqi şəxslər yaradılacaq:

Geologiya və Geofizika İnstitutunun və Neft və Qaz İnstitutunun əsasında Geologiya İnstitutu;

Akademik Həsən Əliyev adına Coğrafiya İnstitutunun və Torpaqşünaslıq və Aqrokimya İnstitutunun əsasında Coğrafiya İnstitutu;

Fizika İnstitutunun və Radiasiya Problemləri İnstitutunun əsasında Fizika İnstitutu;

Akademik Murtuza Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunun və Akademik Əli Quliyev adına Aşqarlar Kimyası İnstitutunun əsasında Kimya İnstitutu;

İdarəetmə Sistemləri İnstitutunun və Riyaziyyat və Mexanika İnstitutunun əsasında Riyaziyyat İnstitutu;

Botanika İnstitutunun və Dendrologiya İnstitutunun əsasında Botanika İnstitutu;

Zoologiya İnstitutunun və Akademik Abdulla Qarayev adına Fiziologiya İnstitutunun əsasında Canlı Sistemlərin Tədqiqi İnstitutu;

Molekulyar Biologiya və Biotexnologiyalar İnstitutunun, Mikrobiologiya İnstitutunun və Biofizika İnstitutunun əsasında Molekulyar Biologiya İnstitutu.